Saldhigga qaab-dhismeedka borotiinku waa amino acid, kaas oo 20 ka mid ah loo aqoonsaday inay ka kooban yihiin borotiinnada intooda badan Dhammaan amino acids waxay leeyihiin kooxda amino (NH2) iyo kooxda Carboxylic (COO2) Laakiin, waxaa lagu kala soocaa inta ka hartay molecule (R).
Asiidhyada amino-yada ah ee aan lagu samayn karin jidhka oo u baahan in laga soo qaato cuntada ayaa ah amino acids lagama maarmaan ah.
Maqnaanshaha Asiidhyada amino ee muhiimka ah ee cuntada ayaa keenta waxqabadka koritaanka liita ee xayawaanka sii kordhaya.
MAXAYNU UGU BAAHANAHYA BAROOTIN SI AAN UGU BADBAADNO?
Waxaan Ugu Baahanahay Borotiinka: Kobaca (gaar ahaan muhiim u ah carruurta, dhalinyarada, iyo haweenka uurka leh) 10% - 35% kaloriyada waa inay ka yimaadaan borotiinka.
Dayactirka unugyada Shaqada difaaca
Tamar marka karbohaydrayt la waayo
Ilaalinta murqaha caatada ah
Isku dhafka enzymes, hormoonnada dhammaan unugyada difaaca jirka
Wuxuu Xakameeyaa dhaqdhaqaaqa dareeraha ee jirka Buffer (PH control):
Sababo la xiriira kooxda karboxyl ama acid (-COO) iyo amino ama kooxda aasaasiga ah (- NH2)
Kala soocidda borotiinnada Iyada oo ku saleysan halabuurka kiimikada. Borotiin fudud - waxay soo saartaa amino-asiidhyada marka ay dhamaystirto hydrolysis Tusaale ahaan: - albumin - ukunta, zein galleyda
1.Borotiinno isku dhafan/isku-dhafan Protein + aan borotiin ahayn Tusaale: - Hgb (Protein + cidhif)
2. Iyada oo ku saleysan Qiimaha Nafaqeynta:- Kala soocidaani waxay ku xiran tahay nuxurka amino acids ee borotiinka.
A.Borotiinno Dhameystiran: Waxay ka kooban yihiin dhammaan asiidhyada amino-yada lagama maarmaanka ah ee saamiga loo baahan yahay si ay u taageeraan koritaanka iyo ilaalinta unugyada. Tusaale ahaan. Ku dhawaad dhammaan borotiinada xayawaanka marka laga reebo jelatin (la'aanta laba amino acids lagama maarmaanka ah). Waxaa lagu tilmaamay inay dhammaystiran yihiin sababtoo ah waxay u eg yihiin borotiinka jirka (Ukun & Caano).
B.Borotiinno aan dhamaystirnayn: Tani waxa ay tilmaamaysaa borotiinada aan ku jirin dhammaan asiidhyada amino-yada muhiimka ah ee saamiga loo baahan yahay si loo ilaaliyo koritaanka iyo hagaajinta unugyada
3. Iyada oo ku saleysan Is-beddelka Protein-ka: Tani waxay tilmaamaysaa qaabka saddex-geesoodka ah ee borotiinka ee xaaladdiisa dabiiciga ah. Iyada oo ku saleysan kan borotiinnada waxaa loo kala saaraa sida: Barootiinnada globular Silsilad adag oo si adag u laalaabtay - qaab spherical ama globular -Inta badan ku milmay biyaha & milixda Tusaale: - Enzymes, unugyada difaaca jirka, iyo hormoonno badan, Hgb Borotiinno Fibrous ah -Silsilado polypeptide ah oo si isku mid ah loo habeeyay dhidibka -A adag oo aan biyo ku milmin Tusaale: - Collagen of tendons & matrix lafaha - Keratin timaha, maqaarka, cidiyaha iyo - Elastin ee xididdada dhiigga
IV. Iyada oo ku saleysan Qaab-dhismeedka Kiimikada Qaab dhismeedka aasaasiga ah:waxa loola jeedaa isku xigxiga asiidhyada amino-ka ee silsiladda polypeptide ee borotiinada uu hayo bond peptide. Tusaale. Ala---gyc---Phenala---histd---tyr---trp Qaabdhismeedka Sare: Tani waxa ay tilmaamaysaa laalaabida silsiladda polypeptide lafteeda taas oo keentay helix alfa ah (midig qalloocan ama bidix maroojin) iyo ama xaashida B-pated. Qaab dhismeedkan waxaa si xoog leh u haysta isku xidhka haydaroojin molecular intramolecular.
1. Alpha helices AMA
2.-B-Galkii Dahaarka ahaa c. Qaab dhismeedka jaamacadeed: - Tani waxa ay tilmaamaysaa habaynta saddex-geesoodka ah ee qaab-dhismeedka borotiinka (haddii ay isku laalaabtay iyada oo ay ka dhalanayso borotiinno globular ama haddii ay silsiladeeda toosan ee peptides-ka ah ee ka dhalanaysa borotiinka fibrous).
Qaab dhismeedkan waxaa ilaaliya dammaanadda sulfide.
Qiimaha noolaha ee borotiinka: Haddii borotiinku ka kooban yahay dhammaan asiidhyada amino ee lagama maarmaanka ah waxaa la sheegaa inuu leeyahay qiime bayooloji sare leh.
Haddii borotiinku aanu ku jirin dhammaan asiidhyada amino-yada lagama maarmaanka ah waxa la sheegay in uu leeyahay qiime bayooloji hooseeya.
Qiimaha bayoolojiga sare (HBV) waxaa ka mid ah: hilib, kalluun, ukun, farmaajo, iyo caano.
Qiimaha bayoolojiga hooseeya (LBV) borotiinada waxaa ka mid ah: badarka, digirta, nuts iyo khudaarta qaarkood.
Guud ahaan, ilaha borotiinka xayawaanku waxay leeyihiin qiimo bayooloji oo sarreeya, marka loo eego ilaha khudradda.
Isku dheelitirnaanta Nitrogen Qeexid: Isku dheelitirnaanta Nitrojiinka waxaa loola jeedaa xaaladda qaadashada nitrogen ee cuntada ay la mid tahay soosaarka nitrogen.
Tani waxay ku dhacdaa qof caafimaad qaba oo aan korin oo qaangaar ah oo ka qaadanaya tamar ku filan karbohaydraytyada.
Xaaladaha qaarkood soo saarista Nitrojiinka ayaa laga yaabaa inuu ka weyn yahay qaadashada nitrogen, tan waxaa loo yaqaannaa dheelitirka nitrogen-ka xun. Xaaladaha kale ee soo saarista nitrogen ay ka yar tahay qaadashada nitrogen ee cuntada waxaa loo yaqaan dheelitirnaanta nitrogen ee togan
Qodobbada Saameeya Dheellitirka Nitrogen:- Waxyaabaha saameeya dheellitirka nitrogen
A.Dheelitirka nitrogen ee togan:- Uurka, nuujinta, Koritaanka, Ka soo kabashada jirrada (Marxaladda Convalescent) Qaadashada Nitrojiin = Soo saarista Nitrojiin (dheellitirka nitrogen)
B.Dheelitirka nitrogen ee taban:- Gaajo, Xanuun daran, Nafaqo-xumada Tamarta.
Ilaha Barootiinka Ee Cuntada
isha xoolaha Ee Barootiinka Laga Helo:- Lo'da, Wanka,Kalluun,Hilibka digaaga, jiiska, caanaha,
Cuntooyinka Laga Helo Dhirta lawska, digirta, badarka iyo digirta soya.
Shuruudaha borotiinka Ee Maalinkii Inaad Qaadato Ay Tahey
Celceliska RDA = .8 g/kg/maalintii Ciyaartoyga RDA = 1.2-1.6 g/kg/maalintii Heerarka sare ee qaadashada borotiinka ee ka sarreeya 2 g/kg/maalintii waxay waxyeelo u keeni kartaa jidhka
Isticmaalka borotiinka Dheefshiidka Nuugista Dheef-shiid kiimikaadka borotiinka.